آگاهى و آزادى در انتخاب همسر (بلوغ روانى )

از دیدگاه امام هشتم (علیه السلام ) مبناى ازدواج موفق ، باید براساس ‍ رضایت و تمایل دختر و پسر استوار باشد تا زندگى مشترک دوام یابد. همچنین آن حضرت ، اعمال تام پدر در امر ازدواج دختر و یا هرگونه باج ستانى در این زمینه را غیر مشروع و ناروا معرفى فرموده است .

قال عن الوشاء عن الرضا (علیه السلام ): سمعته یقول : لو ان رجلا تزوج امراءة وجعل مهرها عشرین الفا وجعل لابیها عشرة الاف کان المهر جائزا والذى جعل لابیها فاسدا.⁽¹⁾ 

((وشاء)) مى گوید: از حضرت رضا (علیه السلام ) شنیدم که فرمود: اگر مردى با زنى ازدواج کند. بیست هزار براى مهر زن و ده هزار براى پدرزن قرار دهد، مهریه صحیح و جایز است ولى آنرا که براى پدرزن قرار داده ، فاسد و غیرقانونى است .

لازم به توضیح است که توجه به اینکه دختران زودتر از پسران به سن بلوغ مى رسند و از نظر عاطفى نیرومندتر از پسران هستند، آیین مقدس اسلام ، اجازه پدر یا جد پدرى را در امر ازدواج دختران بکر، لازم و ضرورى مى داند، ولى این حق براى پدر تا زمانى محفوظ است که به مصلحت دختر عمل کند و زیانى به او نرساند، لذا هرگاه پدر غایب باشد، یا بخواهد اعمال حاکمیت بیجا نماید و مصلحت دختر خود را در نظر نگیرد، در این صورت حق اجازه از وى سلب مى شود و دختر مى تواند آزادانه و آگاهانه به ازدواج مورد دلخواه خویش اقدام نماید.

دخترى که به حد بلوغ رسیده و رشیده است یعنى مصلحت خود را تشخیص مى دهد، اگر بخواهد شوهر کند، باکره باشد، باید از پدر یا جد پدرى خود اجازه بگیرد و اجازه مادر و برادر لازم نیست .⁽²⁾ 

اگر پدر و جد پدرى غایب باشد، به طورى که نشود از آنان اذن گرفت و دختر هم احتیاج به شوهر کردن داشته باشد یا دختر باکره نباشد، اجازه پدر و جد لازم نیست .⁽³⁾ 

ویشترط فى تزویج البکر اذن الولى وهو الاب والجد الاب على الاحوط وجوبا الا اذا منعها الولى عن التزویج بالکف ء شرعا وعرفا فانه تسقط ولایته حینئذ.⁽⁴⁾ 

در ازدواج بکر، بنا به احتیاط واجب اجازه پدر و جد پدرى لازم است مگر آنکه بخواهند دختر را از ازدواج با مردى که واجد شرایط همسرى شرعى و عرفى او است ، باز دارند در این صورت حق اجازه آنها ساقط مى شود.

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1- کافى ، جلد 5، ص 384. 

2- توضیح المسائل (مرحوم امام خمینى رحمه الله علیه )، مساءله 2376. 

3- توضیح المسائل ، (مرحوم امام خمینى رحمه الله علیه )، مساءله 2377. 

4-منهاج الصالحین ، جلد 2، ص 266.

شناخت زمان ازدواج (شکوفایى خواهشهاى طبیعى ((فرا رسیدن بلوغ جسمى )))

نیاز به همسر، انگیزه اى است که به امر خدا در وجود بشر نهاده شده تا او را وادار کند که بر طبق قانون کلى جهان رفتار کند و بدین وسیله جریان خلقت برقرار باشد.

از مهمترین مسائل حیاتى براى هر فرد در زندگى ، مساءله ازدواج و تشکیل خانواده است که در واقع مى توان آن را ((پل زندگى )) نامید. هیچ چیز در زندگى نمى تواند به اندازه ازدواج بهروزى یا تیره بختى به بار آورد. یک ازدواج شایسته ضامن یک زندگى پرآرامش در بحرانى ترین شرایط سنى است و مى تواند بنیان سعادت و خوشبختى را براى مرد و زن تا پایان عمر فراهم آورد، و یک ازدواج نامتناسب ممکن است یک عمر مرد و زن را به نگرانى و ناراحتى گرفتار کند و منشاء بدبختى و ناکامى آنها در زندگى شود.

قرآن کریم ازدواج را از نعمتهاى بزرگ و پرارج الهى برشمرده و آن را در ردیف امورى معرفى فرموده که آرامش و سکون واقعى را براى انسان به همراه مى آورد.(1) 

پدران و مادران نسبت به پسران و دختران خود وظیفه دارند که زمینه ساز و راهنماى سازنده اى در مورد گزینش همسر و ((تشکیل خانواده )) براى آنها باشند، زیرا اسلام این موضوع را در مرحله نخست به عهده والدین گذاشته است . خوددارى از اداى این وظیفه سنگین عواقب وخیمى را به همراه دارد.

((هرگاه والدین از این مسؤ ولیت مهم شانه خالى کنند، در صورتى که براى فرزند لغزش و انحرافى پیش آید، گناه آن براى پدر و فرزند، هر دو نوشته مى شود و هر دو در پیشگاه الهى مورد مؤ اخذه قرار خواهند گرفت )).(2) 

((ویل دورانت ))(3) مى نویسد: سرتاسر دوره بلوغ همه شگفتى است . هم سن عقل است و هم سن عواطف گنجینه هاى دل و دماغ هر دم ، سیلى از اندیشه و طوفانى از عشق به هر سو مى پراکند؛ هیچ وقت جهان این همه بیگانه و این همه زیبا به نظر نمى رسد، هیچگاه به این نحو دور از دسترس و با این همه قابل تصرف دیده نمى شود، سنهاى بعدى به حسرت به آن نگاه مى کنند، سن بلوغ بهار قدرتها و فصل بذرافشان خرمنها است . همه عواطف و احساسات پاک غذاى خود را از این سن مى گیرند و مى توان آنرا ((رنسانس زندگى )) نامید، پس این نیروى شگرف چیست که جوان را با ترس و لرز به جلو مى راند و دختر را وادار مى کند که از دیده براند و از دل بجوید؟ آن راز نهانى چیست که در نهانخانه بدن زیباترین گل زندگى انسان یعنى عشق مردى را به زنى مى آفریند؟ سلولهاى مایه اى بدن ، با نشاط تمام در حرکت و شکفتگى مى آیند، گویى مى خواهند براى حفظ این ثروت جدید، بر هر کوششى فایق آیند، همچنان که اصل زیست شناسى عشق انتخاب طبیعى و رشد غریزه آمیزش است . اصل فیزیولوژیکى آن در فرد، تجمع ماده تولیدى است .(4)

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1- قرآن چند چیز را مایه آرامش و سکون مى داند:

الف - یاد خدا (سوره رعد / آیه 28)

ب - وجود همسرى که پاسخگوى نیازهاى مشروع آدمى است . (سوره روم / آیه 21)

ج - وجود خانه که محل استراحت و جایگاه امن و پناه مردم است . (سوره نحل / آیه 80)

د - وجود پرارزش شب که خستگى روزانه زندگى را بر طرف مى کند. (سوره یونس / آیه 67) 

2- تفسیر مجمع البیان ، جلد 7، ص 140. 

3- durant Will 

4-همسرى ، ص 145، به نقل از ((لذات فلسفه )).

شرایط ازدواج موفق و بادوام در کلام امام رضا (علیه السلام )

1 - شناخت زمان ازدواج (شکوفایى خواهشهاى طبیعى )

2 - آشنایى کافى به فلسفه و هدف ازدواج

3 - آگاهى و آزادى در انتخاب همسر (بلوغ روانى )

4 - بررسى همه جانبه از طریق مشورت با افراد مجرب و کار آزموده

5 - استخاره

6 - تعیین مهریه

7 - کفویت (تناسب فکرى و روحى طرفین )

8 - ایمان

9 - اخلاق

10 - جمال و زیبایى